Najczęstsze choroby laryngologiczne u dzieci – objawy i leczenie

Najczęstsze choroby laryngologiczne u dzieci to infekcje nosa, gardła, uszu oraz przewlekłe stany zatok i przerost migdałków. Dają objawy takie jak: długotrwały katar, kaszel, ból ucha lub gardła, chrapanie, bezdechy, pogorszenie słuchu i trudności z mową. Wymagają wczesnej diagnostyki, bo nawracające dolegliwości mogą prowadzić do powikłań, w tym niedosłuchu i opóźnień rozwoju mowy. Poniżej omawiamy kluczowe jednostki, ich objawy i ścieżki leczenia, z przykładami działań domowych oraz wskazaniami do konsultacji specjalistycznej.

Przeczytaj również: Fundacja Polsatu

Infekcje górnych dróg oddechowych u dzieci: katar, kaszel, ból gardła

Infekcje górnych dróg oddechowych dominują u maluchów w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym. Powodują je głównie wirusy. Typowe objawy to wodnisty katar, zatkany nos, chrypka, ból gardła, stan podgorączkowy, czasem gorączka. Dziecko może gorzej spać i odmawiać jedzenia z powodu bólu przy przełykaniu.

Przeczytaj również: Polskie Stowarzyszenie Pomocy Osobom z Chorobą Alzheimera

Leczenie ma zwykle charakter objawowy: nawadnianie, odpoczynek, płukanie nosa solą fizjologiczną, inhalacje z soli, krótkotrwałe stosowanie środków obkurczających błonę śluzową (zgodnie z wiekiem i zaleceniami). Antybiotyki nie są potrzebne przy etiologii wirusowej. Do oceny wymaga gorączka utrzymująca się ponad 3 dni, duszność, ból ucha lub nasilający się ból gardła.

Przeczytaj również: Fundacja ”AKOGO?” budzi do życia

Zapalenie gardła i migdałków: wirusowe i bakteryjne

Zapalenie gardła i migdałków ma najczęściej tło wirusowe: ból gardła, katar, chrypka, kaszel, umiarkowana gorączka. Leczenie: nawadnianie, leki przeciwgorączkowe przeciwbólowe, nawilżanie powietrza. Gdy przyczyną jest angina bakteryjna (np. paciorkowcowa), pojawia się wysoka gorączka, silny ból gardła bez kaszlu, powiększone węzły chłonne szyi, naloty na migdałkach. W takiej sytuacji wykonuje się test antygenowy lub posiew z gardła i rozważa antybiotykoterapię zgodnie z zaleceniami.

Rozmowa z rodzicem bywa krótka, ale konkretna: „Dziecko ma 39°C i nie może przełykać. Czy ma katar?” – „Nie”. – „To wskazuje na bakteryjne tło, potrzebne badanie.” Wczesne rozróżnienie etiologii ogranicza niepotrzebne leki i skraca czas do poprawy.

Zapalenie ucha środkowego i wysięk w uchu: objawy i ryzyko dla słuchu

Zapalenie ucha środkowego często współistnieje z katarem. Objawy to ból ucha, gorączka, płaczliwość, pocieranie ucha, czasem wyciek. U najmłodszych dolegliwości bólowe mogą nie występować, a sygnałem będzie rozdrażnienie i gorszy sen. Rozpoznanie opiera się na badaniu otoskopowym.

Wysiękowe zapalenie ucha (płyn w jamie bębenkowej bez ostrego bólu) może zaburzać przewodzenie dźwięku i prowadzić do czasowego niedosłuchu. Dziecko częściej prosi o powtórzenie, głośniej ustawia telewizor, mówi głośno lub wyraźnie. Leczenie obejmuje obserwację, higienę nosa, terapię schorzeń współistniejących (np. alergii, przerostu trzeciego migdałka). W wybranych przypadkach rozważa się procedury zabiegowe, o których decyduje specjalista po badaniu słuchu (audiometria, tympanometria).

Przewlekłe zapalenie zatok przynosowych u dzieci

O przewlekłym zapaleniu zatok mówimy, gdy objawy trwają ponad 12 tygodni: stały katar (często gęsty), zatkany nos, ból/uczucie ucisku twarzy, kaszel – zwłaszcza nocny i poranny. Często współistnieje przerost migdałka gardłowego i alergia. Diagnostyka uwzględnia badanie laryngologiczne, ocenę drożności nosa i czynników nasilających.

Leczenie jest stopniowe: regularne płukanie nosa roztworami soli, terapia przeciwzapalna zalecona przez lekarza, praca nad alergią, korekta nawyków (nawilżanie powietrza, unikanie dymu tytoniowego). Gdy brak poprawy mimo leczenia zachowawczego, specjalista omawia dalsze kroki.

Przerost migdałków i zaburzenia oddychania podczas snu

Przerost migdałków (zwłaszcza migdałka gardłowego) powoduje stałe oddychanie przez usta, chrapanie, przerwy w oddychaniu podczas snu, przewlekły katar i nawracające infekcje. Dzieci bywają senne w dzień, trudniej się koncentrują, mogą mieć problemy z jedzeniem pokarmów stałych.

W ocenie bierze się pod uwagę nasilenie objawów, częstość infekcji i wpływ na słuch oraz rozwój mowy. Postępowanie obejmuje leczenie przyczyn towarzyszących (infekcje, alergie), fizjologiczne udrażnianie nosa i – w uzasadnionych przypadkach – omówienie leczenia zabiegowego. Decyzje zapadają po badaniu i analizie korzyści oraz ryzyk.

Alergie a objawy laryngologiczne u dzieci

Alergiczne problemy laryngologiczne nasilają katar, kichanie, świąd nosa, łzawienie, a także przewlekły kaszel i uczucie spływania wydzieliny po tylnej ścianie gardła. Alergia może utrzymywać stan zapalny błony śluzowej, sprzyjając nawracającym infekcjom ucha i zatok.

Postępowanie obejmuje identyfikację alergenów, higienę nosa, farmakoterapię zaleconą przez lekarza oraz – gdy to potrzebne – konsultację alergologiczną. Rodzice często pytają: „Czy to ciągle infekcja, czy już alergia?” Wskazówką bywa sezonowość objawów i brak gorączki.

Ciało obce w nosie lub uchu: kiedy działać natychmiast

Ciało obce w przewodach nosowych/uchu daje nagłe objawy: ból, niedosłuch jednostronny, krwawienie, cuchnącą wydzielinę z jednej dziurki nosa lub nagłe trudności w oddychaniu przez nos. Nie należy samodzielnie manipulować pęsetą czy patyczkami – grozi to wepchnięciem przedmiotu głębiej lub uszkodzeniem przewodu słuchowego.

Wskazana jest pilna ocena specjalistyczna. W razie podejrzenia połknięcia lub aspiracji do dróg oddechowych należy wezwać pomoc medyczną.

Objawy alarmowe wymagające konsultacji

Niepokojące są: trwający ponad 10–14 dni katar i kaszel, nawracające bóle ucha, wyciek z ucha, głośne chrapanie z przerwami w oddychaniu, pogorszenie słuchu, trudności w komunikacji, częste anginy, wysoka gorączka nieustępująca pomimo leczenia objawowego. U niemowląt alertem jest także niechęć do jedzenia i drażliwość połączona z gorączką.

Wczesna konsultacja ogranicza ryzyko powikłań, takich jak przewlekły wysięk w uchu, niedosłuch czy opóźniony rozwój mowy. Wizyta u specjalisty pozwala też zróżnicować przyczyny: infekcyjne, alergiczne i anatomiczne.

Diagnostyka i leczenie: od działań domowych po wizytę u specjalisty

Podstawą jest rzetelny wywiad i badanie. W razie potrzeby wykonuje się badania słuchu (tympanometria, audiometria), testy w kierunku anginy, ocenę drożności nosa i endoskopię nosogardła. Leczenie ma charakter złożony: higiena nosa, inhalacje z soli, leki przeciwgorączkowe i przeciwbólowe, terapia przeciwzapalna zalecona przez lekarza, a w wybranych sytuacjach postępowanie zabiegowe.

• W domu: nawadnianie, płukanie nosa, nawilżanie powietrza, odpoczynek, właściwe dawkowanie leków przeciwgorączkowych zgodnie z masą ciała.
• W gabinecie: ocena ucha i nosa, badanie słuchu, decyzja o dalszym postępowaniu przy przewlekłych lub nawracających objawach.

Jak dbać o profilaktykę na co dzień

Regularnie udrażniaj i nawilżaj nos, ucz dziecko prawidłowego wydmuchiwania. Unikaj dymu tytoniowego i nadmiernie suchego powietrza. Reaguj na przedłużające się dolegliwości, a po cięższych infekcjach kontroluj słuch. U dzieci z nawracającymi problemami rozważ plan działań z pediatrą i laryngologiem.

W przypadku objawów utrzymujących się mimo domowych metod, pomocny będzie laryngolog dziecięcy w Żywcu, który po badaniu zaproponuje odpowiednie postępowanie zgodne z aktualnymi zaleceniami medycznymi.

Praktyczne przykłady, które pomagają rodzicom zauważyć problem

• Dziecko mówi głośniej niż rówieśnicy i prosi o powtórzenie – sprawdź słuch, bo to może być wysięk w uchu.
• Chrapanie z przerwami w oddychaniu i poranne zmęczenie – rozważ przerost migdałka gardłowego.
• Katar i kaszel trwające ponad 12 tygodni – możliwe przewlekłe zapalenie zatok, zwłaszcza gdy brak gorączki i pojawia się nocny kaszel.

Najważniejsze wnioski dla opiekunów

U dzieci najczęściej występują infekcje nosa, gardła, uszu i zatok. Objawy alarmowe to długotrwały katar i kaszel, ból lub wyciek z ucha, chrapanie z bezdechami, pogorszenie słuchu i problemy z mową. Przyczyny bywają mieszane: infekcyjne, alergiczne i anatomiczne, dlatego diagnostyka wymaga spojrzenia całościowego. Leczenie obejmuje metody zachowawcze, a w uzasadnionych sytuacjach – zabiegowe, po ocenie specjalistycznej. Profilaktyka (higiena nosa, kontrola słuchu, szybka reakcja na nawracające dolegliwości) zmniejsza ryzyko powikłań i wspiera prawidłowy rozwój dziecka.